धन्य मातोश्री सौ. वाराणसी आई 

आज दि. १० मे, "जागतिक मातृ दिवस" या निमित्ताने महानत्यागी बाबा जुमदेवजींच्या संघर्षमय जीवनात बाबांना सहकार्य करणाऱ्या व आम्हा सर्व सेवकांना आईची ममता पुरविणाऱ्या आम्हा सर्वांच्या मातोश्री सौ. वाराणसी जुमदेवजी ठुब्रिकर यांच्या त्यागमय जीवनचरित्राचे अवलोकन शाब्दिक स्वरूपात सादर करीत आहोत.

मातोश्री वाराणसी आईचा जन्म १ जुलै, १९२६ साली त्यांचे वडील श्री. बापुजी बुरडे मु. खापा, ता. सावनेर, जि. नागपूर यांच्या कुटुंबात झाला. मातोश्रीचे लग्न १९३८ साली श्री. जुमदेव विठोबाजी ठुब्रिकर (महानत्यागी बाबा जुमदेवजी) यांच्याशी झाला. आईच्या माहेरच्या जीवनापेक्षा त्यांचे सासरचे जीवन जास्त संघर्षमय ठरले व इथूनच आईच्या त्यागमय जीवनाला सुरुवात झाली.

समुद्राचा कागद, आकाशाची शाई आणि वृक्षांची लेखणी केली तरी महानत्यागी बाबा जुमदेवजी आणि मातोश्री वाराणसी आईची आपण सर्व सेवकांवर असलेली माया लिहिण्यास जागा पुरणार नाही.

"आईला आहे सेवकांबद्दल प्रेम अपार,

आई आहे सेवकांच्या जीवनातील सार,

आहे सेवकांना आईबद्दल नितांत आदर,

आई करुनी गेल्या सेवकांच्या हृदयात घर".

आयुष्यात आपण अनेक नाती जोडतं असतो. प्रत्येक नात्यांचा काही तरी अर्थ आहे. काही नाती तडजोड असतात, काही नाती स्वार्थासाठी, काही नाती प्रेमापोटी तर काही नाती आपण केवळ पर्याय नसल्याने स्वीकारत असतो.

पण "आई" हे एकमेव असं नातं आहे, ज्यात ना तडजोड आहे, ना स्वार्थ आहे आणि ना हे नातं तात्पूरतं असतं.

★ आई म्हणजे "त्यागाची भावना".

★ आई म्हणजे 'नात्यांचा ताजेपणा".

★ आई म्हणजे "मनातील मांगल्य".

★ आई म्हणजे "ओठांवरील हसू".

★ आई म्हणजे "डोळ्यांमधले आनंदाश्रू".

★ आई म्हणजे "विरहाची उत्कटता".

★आई म्हणजे "जगण्याला अर्थ".

★ आई म्हणजे "वेदनेनंतरची पहिली आरोळी".

★ आई म्हणजे "उन्हातली सावली".

★ आई म्हणजे "आयुष्याच्या गाडीला योग्य दिशा देणारे स्टेयरिंग".

★ आई म्हणजे "प्रेमाचा वर्षाव".

★ आई म्हणजे "त्याग".

आई या शब्दाचा अर्थ लावायला शब्दांचा साठा सुद्धा अपुरा पडतो व आई शब्दाचा अर्थ लावतांना मन सुद्धा भरुन येते व म्हणूनच म्हटले जाते की, परमेश्वराला प्रत्येक ठिकाणी राहता येणे शक्य नाही म्हणून त्याने आपल्या गुणधर्माचा अंश म्हणून आईला या पृथ्वीतलावर पाठविले आहे. "स्वामी तिन्ही जगाचा आई विना भिकारी" म्हणूनच परमेश्वराने सुद्धा आईलाच प्रथम वंदनीय मानले आहे.

"आहे जिवनाचा आधार आई,

बाळ झोपत नाही म्हणून गाते अंगाई,

दरारोज देते संस्काराची शिकवण आई,

जिवनाचा स्तंभ आहे आपली आई,

जिच्यासारखा दुसरा कुणी नाही ती आहे आई".

आपल्या मानवधर्माच्या सेवकांना सुद्धा आई वाराणसीच्या रुपामध्ये जणु परमेश्वर रुपी आईच मिळालेली आहे. कारण आईचा त्याग, निस्वार्थ भाव, मानवधर्माचा निष्काम प्रसार व प्रचार, सेवकांकरिता दया, माया, प्रेम, काळजी या सर्व गुणामुळे आईचे महत्व आणखी वाढते.

"मानवधर्माचा तेजस्वी तारा"

"आई वाराणसी मायेचा झरा"

"आई तु दया माया त्यागाचा सागर"

"तुझ्याच स्वरुपात पाहीला मी देव पृथ्वीवर"

आई वाराणसी ने महानत्यागी बाबा जुमदेवजींना परमेश्वर प्राप्ती करीता अथांग मदत केली व जीवनातील मोह माया अहंकाराला त्यागुन निस्वार्थ व निष्काम भावनेने बाबांच्या खांद्याला खांदा लावुन मानवधर्माच्या प्रसार व प्रचारास हातभार लावण्याचे कार्य आयुष्यातील शेवटच्या श्वासापर्यंत केले. आई वाराणसीचे किती वात्सल्य, प्रेम, दया-माया, त्याग हे मानवधर्माच्या सेवकांना लाभलेले आहे हे शब्दात व्यक्त करणे फार कठीण आहे, कारण आईने आपले संपूर्ण आयुष्य सेवकांकरीता अर्पण केलेले आहे.

"वाराणसी आई विना मानवधर्माची संकल्पना नाही,

वाराणसी आईसारखी दुसरी कुणीही नाही,

वाराणसी आईचा प्रेम, त्याग व माया,

सेवकांना शोधुनही मिळणार नाही".

संस्कार हे काय असतात व ते कशाप्रकारे मुलांवर घडविले जातात याचे प्रात्यक्षिक आई वाराणसीने आपल्या सेवकांना व समाजाला दाखवुन दिले आहे की, गरीबीला न जुमानता मुलाला कशाप्रकारे संस्कार दिले जातात, शिक्षण दिले जाते, शिकविले जाते व योग्य मानव घडविला जातो व तो मुलगा जेव्हा कुटुंबासहीत मानवधर्माचा नाव उंच करतो तेव्हा मात्र आई अभिमान न बाळगता स्वाभिमान बाळगतात. ज्याप्रमाणे आई जिजाऊने शिवाजी महाराज घडविला, त्याचप्रमाणे आई वाराणसीने डॉक्टर मनो घडविला.

"आईने दिले मुलाला संस्कार महान,

संस्काराची पेटली ज्योत फार छान,

मानवधर्माच्या प्रभावाने मुलगा झाला सज्ञान,

सज्ञान होऊनी मिळाला जगामध्ये शास्त्रज्ञनाचा मान".

आपल्या मानवधर्मात मर्यादेचे सर्वोत्कृष्ट उदाहरण म्हणजे आपण सर्व सेवकांची मातोश्री वाराणसी आईचे जीवनचरित्र आहे. ज्यावेळेस बाबांनी परमेश्वरी कृपा संपादन करण्याची विधी कुटुंबात सांगितली व ही कृपा जर व्यवस्थित साधता आली नाही तर त्याचे परिणाम काय होतील, हे स्पष्ट सांगितलं. तेव्हा मात्र कुटुंबातील कोणीही सदस्य ही विधी पूर्ण करण्यास पुढे आला नाही. कारण सर्वांना माहिती होती की, ही विधी जर बरोबर साधली नाही तर विधी करणारा व्यक्ती पागल, आंधळा किंवा मृत्युमुखी पण जाऊ शकतो. तर सर्वांना आपले प्राण प्रिय असते, म्हणून कोणीही आपल्या जीवाशी खेळायला तयार झाला नाही.

पण महानत्यागी बाबा जुमदेवजी यांनी अगदी जीवावर उदार होऊन... जीवावर उदार होऊनच म्हणावे लागेल कारण पुढे त्यांच्या जीवाचे काय होईल हे बाबांना देखील माहिती नव्हतं. पण मातोश्री वाराणसी आईला तर माहिती होतं की, जर ही विधी बरोबर साधली नाही तर त्यांचे पतीदेव पागल होऊ शकतात, आंधळे होऊ शकतात किंवा जीवानिशी जाऊ शकतात. पण किती छान मर्यादा होती वाराणसी आईची, की त्या तटस्थ आपल्या पतीदेवांच्या निर्णयात त्यांच्या पाठीशी उभ्या राहिल्या व उत्तम सहकार्य देखील केलं. ज्यामुळे बाबा या दैवी शक्तीला प्राप्त करू शकले, यात नक्कीच मातोश्री वाराणसी आईचा खूप मोठा वाटा आहे.

विचार करा सेवकांनो!

अशी कोणती पत्नी असेल जीला माहिती असतांना की, जर तिचा पती या रस्त्याने गेला तर त्याचा मृत्यू होऊ शकतो, तरी ती आपल्या पतीदेवाला त्या रस्त्याने जाऊ देते व स्वतःही बाबांच्या संघर्षमय जीवनात बाबांच्या खांद्याला खांदा लावून काटेरी वाटेत वाटसरू होते.

मातोश्री वाराणसी आई भक्कमपणे बाबांच्या प्रत्येक निर्णयात बरोबरीने उभी राहिली व पती-पत्नीचे नाते कसे मर्यादाशील असावं, हे आपल्यासमोर सिद्ध करून दिलं. आपण सर्व सेवकांनी सुद्धा महानत्यागी बाबा जुमदेवजी व मातोश्री वाराणसी आई यांच्या जीवनचरित्रावरून बोध घेऊन सत्य, मर्यादा, प्रेमाचे आचरण आपल्या अंगी बाळगावे.

माझ्या तरी मते, मातोश्री वाराणसी आईच्या सहकार्याशिवाय बाबा परमेश्वराला प्राप्त करू शकले नसते. आईच्या तोलामोलाच्या सहकार्यामुळेच बाबांनी भगवंताला प्राप्त केले, यात आईचा खूप मोठा वाटा आहे.

बाबांच्या निवासस्थानी महानत्यागी बाबा जुमदेवजी सकाळपासून ते सायंकाळपर्यंत सेवकांना मार्गदर्शन करायचे. तेव्हा बाबा अगदी आपली तहान-भूक विसरून जायचे. आई नेहमी बाबांची जेवण करण्याकरिता वाट पाहत राहायची, पण आई कधीच सेवकांवर चिडली नाही किंवा संताप व्यक्त केला नाही. उलट प्रेमाने सेवकांना म्हणायची की, दादांनो आता बाबाला जेवण करू द्या. तुम्ही इथेच बसा, बाबा जेवण केल्यावर पुन्हा मार्गदर्शन करतील. कधी-कधी सेवकांनी चुका केल्यावर बाबा सेवकांवर रागवायचे व त्यांना कार्य देत नव्हते. तेव्हा मात्र वाराणसी आई सेवकांना आईप्रमाणे समजावून सांगायची व मायेचं पांघरून घालायची. ज्याप्रमाणे आपण जेव्हा दुःखात असतो, तेव्हा आईप्रमाणे उत्तम मार्गदर्शन आपल्याला जगातील कोणताही व्यक्ती करू शकत नाही, त्याचप्रमाणे आई सर्वांना आपल्या कुशीत सामावून घ्यायची व उत्तम मार्गदर्शन करायची. बाबांचा जेव्हाही बाहेरगावी दौरा असायचा, जेव्हा सर्व सेवक स्वयंपाकाची व्यवस्था करायचे तेव्हा मातोश्री वाराणसी आई सुद्धा स्वतः सेविकांना मदत करायच्या व स्वयंपाक करू लागायच्या. त्यात भाजी चिरणे, भांडे धुणे, पोळ्या करणे, जागा स्वच्छ करणे ही सर्व कामे मातोश्री करायच्या. त्यामुळे मातोश्री सर्व सेवकांना अगदी जन्म दिलेल्या आईप्रमाणे प्रिय होत्या. आज आपण बघतो तर आपण कुठेही कार्यक्रमाला जातो तर फक्त पाहुणे म्हणून जातो व आयोजकांना कोणतीही मदत करीत नाही. म्हणून मातोश्रींची ही वागणूक आपण अंगीकारणे गरजेचे आहे.

आपल्या प्रत्येकाच्या आयुष्यात त्यागाची सहजभावना असलेली पहिली व्यक्ती म्हणजे "आई".

मातोश्री वाराणसी आई तर त्यागाची प्रतिमूर्ती म्हणूनच आपण सर्व सेवकांना लाभली. ज्यावेळेस बाबांची अंतिम वेळ आलेली होती, त्यावेळेस आईने विचार केला की, सेवकांना आणखी काही वर्षे बाबांची गरज आहे. तेव्हा त्या माऊलीने आपले उर्वरित आयुष्य देखील बाबांना दिले व या जगाचा निरोप घेतला.

खरोखर मातोश्री सारखी प्रेमळ, सर्व सेवकांना आईची ममता पुरविणारी, सेवकांच्या कल्याणाकरिता आपले आयुष्यदेखील बाबांना देणारी अशी आई आपण सर्व सेवकांना लाभली, हे आपले सौभाग्यच आहे.

मानव मृत्यु लोकात जन्माला आला की, त्याला एक दिवस हे जग सोडून जावेच लागते हे त्रिकाल बाधित सत्य आहे. परन्तु तो केव्हा या जगातून जाईल हे कुणीही निश्चित पने सांगू शकत नाही. इतिहास पाहिला असता असे आढळून आले की, जे परमेश्वराची खरी कृपा प्राप्त करतात व योगी असतात त्यानाच त्यांच्या मृत्युबद्दल चाहूल लागते, किंबहुना त्यांना मृत्यूची वेळ आणि दिवस कळतो त्या मुळे फक्त तेच त्यांच्या शिक्ष्यांना मृत्युची माहिती करून देऊ शकतात.

१९८८ सालच्या जानेवारी महिन्याची घटना आहे. बाबा सायंकाळच्या सुमारास आपल्या आसनावर बसले होते, त्यावेळी बाबांचे पुतणे व सेवक कोहाडजी उपस्थित होते.

त्या वेळी बाबांनी खुप जोराने रडायला सुरुवात केली. कारण बाबांना त्यांच्या मृत्युबद्दल साक्षात्कार झाला होता. बाबा त्या दोन सेवकांना सांगू लागले की, मी आता जास्त काळ नाही जगु शकणार.

हे शब्द ऐकताच ते दोन्ही सेवक पण रडु लागले.

मग विचार पडला की, जर बाबा हे जग सोडून गेले तर त्यांच्या पश्चात भविष्यामध्ये आपल्याला जीवन जगण्याकरिता कोणीही बाबांसारखे मार्गदर्शक लाभणार नाही आणि जो पर्यंत या मार्गाबद्दल योग्य मार्गदर्शक मिळत नाही तो पर्यंत बाबांचा सहयोग आम्हा सेवकांना मिळालाच पाहिजे. ही सर्व सेवकांची इच्छा होती, म्हणुन श्री. कोहाड जी यांनी "महानत्यागी बाबा जुमदेवजी" ला विनंती केली, की आम्ही बाबांची निराकार बैठक घेऊ आणि त्यात "बाबा हनुमानजीला" विनंती करू.

या बाबत महानत्यागी बाबा जुमदेवजींनी संमती दिली. मग

दिनांक २० जानेवारी, १९८८ रोजी नागपुर मंडळच्या वतीने सर्व मार्गदर्शकांची बैठक झाली. त्यात श्री. कोहाडजी यांनी प्रणाम करुन भगवान बाबा हनुमानजीला विनंती केली की, "आम्ही सेवक अनाड़ी असल्यामुळे दैवी शक्तीबद्दल माहिती तसेच मानव जागृतीच्या कार्याकरिता बाबांचे आम्हा सेवकांना नियमित सहयोग आणि मार्गदर्शन आणखी काही वर्षांकरिता पाहिजे व आपण हा योग आम्हास द्यावा".

त्यानंतर परमेश्वर रूपी बाबांनी मार्गदर्शन केले आणि सांगितले की, "भगवंत आपकी इच्छा पुरी करेंगे और अगले आदेश तक मार्गदर्शन करंगे"। इतके बोलून बाबा आकारात आले. विधिलिखित टळत नसते असे म्हणतात, त्याप्रमाणे काही दिवसानंतर महानत्यागी बाबा जुमदेवजी यांच्यावर संकट आले व त्यांची प्रकृती बिघडली. बाबांच्या छातीत दुःखायला लागले. गांधीबाग नागपुर मधील हृदयरोगतज्ञ डॉ. तोलानी यांच्या कडे प्रथम उपचार करिता बाबा गेले व डॉ. तोलानी हे बाबांचा चेकअप करता क्षणी चकीत झाले की, या पॉईंटवर मानव जिवंत राहत नाही व तुम्ही कसे का जिवंत आहात ? मग डॉक्टरांनी बाबांना काही दिवस एडमिट केले.

मग डॉ. तोलानी यांनी बाबांना म्हटले की,

"बाबा ऐसी कृपा मुझे दो। मैं कभी नही भुलुंगा की, इस पॉईंट पर कोई जीवित नही रहता, लेकिन आप जीवित रहे। आपके साथ सचमुच भगवान है।" त्यावर बाबा उत्तरले, "डॉक्टर साहब! आपकी बात हमने सुनली।" इतके बोलून बाबा डॉ. तोलानी यांच्या हॉस्पिटल मधून बाहेर निघुन घरी आले. तेव्हा पासून डॉ. तोलानी बाबांना परमेश्वर रूपी मानव मानतात.

बाबांची प्रकृती बरी नाही हे समजताच डॉ. मनो (बाबांचा मुलगा) बाबाला भेटण्यास नागपुरला आले व बाबांना अमेरिकेला उपचार करण्यास घेऊन गेले. नंतर चेकअप दरम्यान कळले की, बाबांच्या हृदयामध्ये काहीतरी त्रास आहे. सविस्तर तपासणी करिता मशीनच्या साहाय्याने तपासणी व्हावी असे ठरले, पण त्या वेळी तपासणी दरम्यान मशीन बंद पडली.

मग बाबा मशीन ठीक होत पर्यंत अमेरिकेवरून नागपुरला परत आले. मग पुन्हा ५ डिसेंबर, १९८९ रोजी बाबा व आई डॉ. मनो यांच्या निवासस्थानी चार्लेटेस्व्हिला येथे पोहचले. त्यावेळी आईची प्रकृती ठणठणीत होती. पण त्या मनाने खुप खंगलेल्या दिसत होत्या. त्यांच्या मनात कुठे तरी भीती निर्माण झाली होती, असे वाटत होते. बहुतेक त्यांना बाबांच्या प्रकृती विषयी काळजी वाटत असावी.

काही दिवस आराम केल्यानंतर २३ डिसेंबर, १९८९ रोजी बाबांच्या छातीवर शस्त्रक्रिया (LAD) व्हर्जिनिया मेडिकल सेंटर, व्हर्जिनिया येथे करण्यात आली. त्या दिवशी आई बाबांना बघण्याकरिता दवाखान्यात गेल्या होत्या. बाबांना बेशुद्ध अवस्थेत बघुन त्या स्वतःच शुद्ध हरपुन बसल्या. (शस्त्रक्रिया झाल्यावर रुग्ण काही वेळ बेशुद्ध अवस्थेत असतो) मग आईला प्रथमोपचार देऊन घरी आणण्यात आले व बाबाला पण ३० डिसेंबर, १९८९ ला दवाखान्यातुन सुटी मिळाली.

पण आईची प्रकृती दिवसेंदिवस खुप बिघडत चालली होती व जवळ-जवळ आई ५ महीने बेशुद्ध अवस्थेत राहिल्या. पण ३१ जुलै, १९९० ला सकाळी ६ वाजुन २० मिनिटांनी त्यांनी शेवटचा श्वास सोडला. सर्व सेवकांच्या हृद्याचे ठोके एका क्षणाला बन्द करुन निघुन गेल्यात, त्यांचा आत्मा परमेश्वरात विलीन झाला. सर्व सेवकांच्या मनाला चटका देऊन त्या सर्वांपासुन दूर निघुन गेल्या.

आई फार दयाळू होत्या. त्या प्रत्येक सेवकांची परस्पर चौकशी करीत असत. सर्वांना आपुलकीच्या भावनेने समजावत असत. सर्व सेवकांना आजही त्यांच्याबद्दल नितांत आदर आहे. आईने प्रत्येक सेवकांच्या हृदयात त्यांच्या स्वतःच्या आईपेक्षा जास्त जवळचे स्थान निर्माण केले आहे. त्या गेल्यामुळे सर्वांचे हृदय उचंबळून येते.

महानत्यागी बाबा जुमदेवजींनी सर्व सेवकांना मार्गदर्शन करतांना सांगितले की, खरे तर बाबा हेच जग सोडुन जायला पाहिजे होते. त्यांचे आयुष्य संपलेले होते, परंतु सेवकांच्या आग्रहास्तव बाबांनी निराकर बैठकीत सेवकांना शब्द दिला होता की, बाबा सेवकांना सहयोग देऊन पुढील आदेशापर्यंत सेवकांबरोबर राहुन मार्गदर्शन करतील. परंतु बाबांचे आयुष्य पुर्ण झाले होते आणि परमेश्वराने शब्द दिला होता. मग बाबांना पुढील आयुष्य कोठुन देणार कारण विधिलिखित टळत नसते. माणुस जन्माला येताना त्यांच्या आयुष्याचा कार्यकाळ अगोदरच ठरलेला असतो.

बाबांनी सेवकांची जास्त दिवस सेवा करुन सेवकांना परमेश्वरी कृपा मिळवुन देण्याचे आणि दैवीशक्तीच्या प्रति जागृती निर्माण करण्याचे कार्य अविरत करावे, असे आईंना सतत वाटत होते. म्हणून बाबांचे ऑपरेशन झाल्यावर बाबांना जीवनदान मिळाले व आई त्याच वेळेस बेशुद्ध झाल्या त्या नेहमी करीताच.

आईचे आयुष्य पुर्ण झाले नव्हते. पण हा भगवंताने घडविलेला योगायोग आहे. आईने आपले उर्वरित आयुष्य बाबांना दिले यावरून सिद्ध होते. धन्य त्या आम्हा सेवकांच्या आई ज्यांनी आपले आयुष्य सेवकांच्या कल्याणाकरिता आणि सहयोगाकरिता बाबांना दिले, त्यामुळेच आज बाबांच्या मार्गदर्शनाचा लाभ सेवकांना त्यांचे आयुष्य सुख-समाधानाने जगण्याकरिता मिळत आहे. अशाप्रकारे आईच्या उर्वरित आयुष्याची परिणीति बाबांच्या आयुष्याला जीवनदान करण्यात आली.

आपल्या मार्गात कुटुंबातील व्यक्ती दुसऱ्या व्यक्तीस स्वच्छेने स्वतःचे आयुष्य दान करू शकतात अशी अद्भुत शक्ती आपल्या मार्गात आहे. त्याचप्रमाणे वाराणसी आईंनी भगवंतास विनंती करून आपले उर्वरित आयुष्य महानत्यागी बाबा जुमदेवजींना प्रदान केले आणि म्हणून, धन्य आहे आपली वाराणसी आई ज्यांनी बाबांचे आयुष्य वाढवून आपल्या सर्व सेवकांना एक आशेचा किरण दाखविला.

अशा या मातोश्री प्रति कितीही कृतज्ञता व्यक्त केली तरी मातोश्री वाराणसी आईचे आम्हा सेवकांवर असलेले ऋण कधीच फिटणार नाही. महानत्यागी बाबा जुमदेवजींच्या खांद्याला खांदा लावून नेहमी सहकार्य करणाऱ्या, सर्व सेवकांना मार्गदर्शन करण्यासाठी आपले आयुष्य बाबांना देणाऱ्या, सर्व सेवकांना आईची ममता देणाऱ्या आपल्या सर्वांच्या लाडक्या आई सौ. वाराणसीआई जुमदेवजी ठुब्रीकर यांना "जागतिक मातृ दिवस" निमित्ताने विनम्र अभिवादन.

◆ लेखन :- रवि नारायणजी मेश्राम

पत्ता :- ५२, शिवछत्रपती नगर, कामठी, जि. नागपूर

सेवक नंबर :- ४०५४

◆ लेखन :- प्रदिप किसनजी मते

पत्ता :- मु. पुलगाव, जि. वर्धा

◆ सोशल मीडिया प्रकाशन :- Parmatma Ek News & Info